พุทธสุภาษิต

พุทธสุภาษิต พุทธศาสนสุภาิษิต

สุภาษิต แปลว่าถ้อยคำที่กล่าวไว้ดี (สุ=ดี, ภาษิต=กล่าว) สามารถนำมาเป็นคติยึดถือเป็นหลักใจได้

พุทธศาสนสุภาษิต  หมายถึง ถ้อยคำดีๆ ในพระพุทธศาสนา  แต่มิได้หมายความเฉพาะคำที่พระพุทธองค์ตรัสไว้เท่านั้น แม้สุภาษิตแทบทั้งหมดจะเป็นพระพุทธพจน์ก็ตาม เช่น ถ้าเป็นภาษิตพระสัมมาสัมพุทธตรัสเอง เรียกว่า พุทธภาษิต / พุทธสุภาษิต (หรือ พระพุทธพจน์)   ถ้าพระโพธิสัตว์ กล่าวเรียกว่า โพธิสัตว์ภาษิต ถ้าพระสาวกกล่าว ก็เรียกว่า เถรภาษิต บ้าง สาวกภาษิต บ้าง แม้แต่คำที่เทวดากล่าว และพระพุทธองค์ได้ตรัสรับรองว่าดีด้วยการตรัสคำนั้นซ้ำ เรียกว่า เทวดาภาษิต เป็นต้น
 

พุทธศาสนสุภาษิต : พระราชา

• ราชา รฏฺฐสฺส ปญฺญาณํ
  พระราชาเป็นเครื่องปรากฏของแว่นแคว้น
• ราชา มุขํ นุสฺสสานํ
  พระราชาเป็นประมุขของประชาชน
• สพฺพํ รฏฺฐํ สุขํ โหตุ ราชา เจ โหติ ธมฺมิโก
  ถ้าพระราชาเป็นผู้ทรงธรรม ราษฎรทั้งปวงก็เป็นสุข
• กุทฺธํ อปฺปฏิกุชฺฌนฺโต ราชา รฏฺฐสฺส ปูชิโต
  พระราชาผู้ไม่กริ้วตอบผู้โกรธ ราษฎรก็บูชา
• สนฺนทฺโธ ขตฺติโย ตปติ
  พระมหากษัตริย์ทรงเครื่องรบย่อมสง่า
• ขตฺติโย เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิง เย โคตฺตปฏิสาริโน
  พระมหากษัตริย์เป็นผู้ประเสริฐสุดในหมู่ชนผู้รังเกียจด้วยสกุล

พุทธศาสนสุภาษิต : สิ่งที่เป็นการยาก

• กิจฺโฉ มนุสฺสปฏิลาโภ
  ความได้เป็นมนุษย์เป็นการยาก
• กิจฺฉํ มจฺจาน ชีวิตํ
  ความเป็นอยู่ของสัตว์เป็นการยาก
• กิจฺฉํ สทฺธมฺมสฺสวนํ
  การฟังธรรมของสัตบุรุษเป็นการยาก
• กิจฺโฉ พุทฺธานมุปฺปาโท
  ความเกิดขึ้นแห่งท่านผู้รู้เป็นการยาก
• ทุลฺลภํ ทสฺสนํ โหติ สมฺพุทฺธานํ อภิณฺหโส
  การเห็นพระพุทธเจ้าเนืองๆ เป็นการหาได้ยาก 
  
  พุทธศาสนสุภาษิต : ทรัพย์และอนิจจัง 
   
• น จาปิ วิตฺเตน ชรํ วิหนฺติ 
  กำจัดความแก่ด้วยทรัพย์ไม่ได้
• น ทีฆมายุง ลภเต ธเนน
  คนไม่ได้อายุยืนเพราะทรัพย์
• สพฺเพ ว นิกฺขิปิสฺสนฺติ ภูตา โลเก สมุสฺสยํ
  สัตว์ทั้งปวง จักทอดทิ้งร่างไว้ในโลก
• อฑฺฒา เจว ทฬิทฺทา จ สพฺเพ มจฺจุปรายนา
  ทั้งคนมีทั้งคนจน ล้วนมีความตายเป็นเบื้องหน้า
• อปฺปกญฺจิทํ ชีวตมาหุธีรา
  ปราชญ์กล่าวว่าชีวิตนี้น้อยนัก
• น หิ โน สงฺครนฺเตน มหาเสเนน มจฺจุนา
  ความผัดเพื่อนกับมฤตยู อันมีกองทัพใหญ่นั้น ไม่ได้เลย
• ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมํ
  สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นล้วนมีความดับไปเป็นธรรมดา
• ภิยฺโย จ กาเม อภิปตฺถยนฺติ
  ผู้บริโภคกาม ย่อมปรารถนากามยิ่งขึ้นไป
• ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา
  เมื่อสัตว์ถูกชรานำเข้าไปแล้ว ไม่มีผู้ป้องกัน
• น มิยฺยมานสฺส ภวนฺติ ตาณา
  เมื่อสัตว์จะตาย ไม่มีผู้ป้องกัน
• น มิยฺยามานํ ธมฺมนฺเวติ กิญฺจิ
  ทรัพย์สักนิดก็ติดตามคนตายไปไม่ได้
• สงฺขารา ปรมา ทุกฺขา
  สังขารเป็นทุกข์อย่างยิ่ง
• ขโณ โว มา อุปจฺจคา
  ขณะอย่าล่วงท่านทั้งหลายไปเสีย
• อติปตฺติ วโย ขโณ ตเถว
  วัยย่อมผ้านพ้นไปเหมือนขณะทีเดียว
• กาโล ฆสติ ภูตานิ สพฺพาเนว สหตฺตนา
  กาลเวลาย่อมกินสรรพสัตว์กับทั้งตัวมันเอง

 พุทธศาสนสุภาษิต : ความโกรธ

• โกธํ ฆตฺวา น โสจติ
  ฆ่าความโกรธได้แล้วย่อมไม่เศร้าโศก
• โกโธ สตฺถมลํ โลเก
  ความโกรธเป็นดังสนิมศัสตราในโลก
• โกธํ ฆตฺวา สุขํ เสติ
  ฆ่าความโกรธได้แล้วย่อมอยู่เป็นสุข

 พุทธศาสนสุภาษิต : ความทุกข์

• ทฬิทฺทิยํ ทุกฺขํ โลเก
  ความจนเป็นทุกข์ในโลก
• อิณาทานํ ทุกฺขํ โลเก
  การกู้หนี้ เป็นทุกข์ในโลก
• ทุราวาสา ฆรา ทุกฺขา
  เหย้าเรือนที่ปกครองไม่ดี นำทุกข์มาให้
• สงฺขารา ปรมา ทุกฺขา
  สังขารเป็นทุกข์อย่างยิ่ง

 พุทธศาสนสุภาษิต : สหาย

• อตฺถมฺหิ ชาตมฺหิ สุขา สหายา
  เมื่อความต้องการเกิดขึ้น สหายเป็นผู้นำสุขมาให้
• สเจ ลเภถ นิปกํ สหายํ จเรยฺย เตนตฺตมโน สติมา
  ถ้าได้สหายผู้รอบคอบพึงพอใจมีสติเที่ยวไปกับเขา
• ปาปมิตฺโต ปาปสโข ปาปอาจารโคจโร
  มีมิตรเลว มีเพื่อนเลว ย่อมมีมรรยาทและมีที่เที่ยวเลว
• นตฺถิ พาเล สหายตา
  ความเป็นสหาย ไม่มีในคนพาล
• ภริยา ปรมา สขา
  ภริยาเป็นเพื่อนสนิท, ภรรยาเป็นสหายอย่างยิ่ง

 พุทธศาสนสุภาษิต : มลทิน

• อสชฺฌายมลา มนฺตา
  มนต์มีการไม่ท่องบ่น เป็นมลทิน
• อนุฏฺฐานมลา ฆรา
  เหย้าเรือนมีความไม่หมั่นเป็นมลทิน
• มลํ วณฺณสฺส โกสชฺชํ
  ความเกียจค้านเป็นมลทินแห่งผิวพรรณ
• มลิตฺถิยา ทุจฺจริตํ
  ความประพฤติชั่วเป็นมลทินของหญิง

 พุทธศาสนสุภาษิต : บริสุทธิ์

• สุทฺธิ อสุทฺธิ ปจฺจตฺตํ
  ความบริสุทธิ์และความไม่บริสุทธิ์มีเฉพาะตัว
• นาญฺโญ อญฺญํ วิโสธเย
  ผู้อื่นพึงทำให้ผู้อื่นบริสุทธิ์ไม่ได้
• สุทฺธสฺส สุจิกมฺมสฺส สทา สมฺปชฺชเต วตํ
  พรตของผู้บริสุทธิ์มีการงานสะอาด ย่อมถึงพร้อมทุกเมื่อ

 พุทธศาสนสุภาษิต : การชนะ

• สพฺพรติง ธมฺมรติ ชินาติ
  ความยินดีในธรรมย่อมชนะความยินดีทั้งปวง
• ตณฺหกฺขโย สพฺพทุกฺขํ ชินาติ
  ความสิ้นตัณหา ย่อมชนะทุกข์ทั้งปวง
• น หิ ชิตํ สาธุ ชิตํ ยํ ชิตํ อวชิยฺยติ
  ความชนะที่ไม่กลับแพ้เป็นดี
• อสาธุง สาธุนา ชิเน
  พึงชนะคนไม่ดี ด้วยความดีของตน
• ชิเน กทริยํ ทาเนน
  พึงชนะคนตระหนี่ ด้วยการให้
• สจฺเจนาลิกวาทินํ
  พึงชนะคนพูดปดด้วยคำจริง

 พุทธศาสนสุภาษิต : หว่านพืชเช่นใด ได้ผลเช่นนั้น

• อคฺคสฺส ทาตา ลภเต ปุนคฺคํ
  ผู้ให้สิ่งที่เลิศ ย่อมได้สิ่งที่เลิศอีก
• มนาปทายี ลภเต มนาปํ
  ผู้ให้สิ่งที่ชอบใจ ย่อมได้สิ่งที่ชอบใจ
• เสฏฺฐนฺทโท เสฏฺฐมุเปติ ฐานํ
  ผู้ให้สิ่งที่ประเสริฐ ย่อมถึงฐานะที่ประเสริฐ
• ททโต ปุญฺญํ ปวฑฺฒติ
  บุญของผู้ให้ย่อมเจริญ
• ทเทยฺย ปุรโส ทานํ
  คนควรให้ทาน
• ปุญฺญมากงฺขมานานํ สงฺโฆ เว ยชตํ มุขํ
  พระสงฆ์นั้นแล เป็นประมุขของเหล่าชนผู้จำนงบุญบูชาอยู่

 พุทธศาสนสุภาษิต : ผู้ครองเรือน

• ทุราวาสา ฆรา ทุกฺขา
  เหย้าเรือนที่ปกครองไม่ดี นำทุกข์มาให้ฯ
• อนุฏฺฐานมลา ฆรา
  เหย้าเรือนมีความไม่หมั่น เป็นมลทินฯ
• โภคา สนฺนิจฺจยํ ยนฺติ วมฺมิโก วุปจียติ
  โภคทรัพย์ของผู้ครองเรือนดี ย่อมถึงความพอกพูน เหมือนจอมปลวกกำลังก่อขึ้นฯ

 พุทธศาสนสุภาษิต : ภรรยา

• ภตฺตา ปุญฺญาณมิตฺถิยา 
  ภัสดาเป็นสง่าของสตรีฯ
• ภตฺตารํ นาติมญฺญติ
  ภรรยาดี ไม่ดูหมิ่นภัสดา
• ภตฺตุ ฉนฺทวสานุคา
  ภรรยาย่อมคล้อยตามอำนาจแห่งความพอใจของภัสดา
• ภตฺตุญฺจ ครุโน สพฺเพ ปฏิปูเชติ ปณฺฑิตา
  ภรรยาผู้ฉลาดย่อมนับถือภัสดาและคนควรเคารพทั้งปวง
• ภตฺตุมนา ปญฺจรติ
  ภรรยาดีย่อมประพฤติเป็นที่พอใจของภัสดา
• สมฺภตํ อนุรกฺขติ
  ภรรยาดีย่อมคอยรักษาทรัพย์ที่ภัสดาหามาได้ไว้
• สุสํวิหิตกมฺมนฺตา
  ภรรยาดีเป็นผู้จัดทำการงานดี
• สุสฺสูสา เสฏฺฐา ภริยานํ
  บรรดาภิรยาทั้งหลาย ภริยาผู้เชื่อฟังเป็นผู้ประเสริฐ

 พุทธศาสนสุภาษิต : วาจา

• หทยสฺส สทิสี วาจา 
  วาจาเช่นเดียวกับใจ
• สํโวหาเรน โสเจยฺยํ เวทิตพฺพํ
  ความเป็นผู้สะอาด พึงทราบได้ด้วยถ้อยคำสำนวน
• ทุฏฺฐสฺส ผรุสวาจา
  คนโกรธมีวาจาหยาบคาย
• มุตฺวา ตปฺปติ ปาปิกํ
  คนเปล่งวาจาชั่วย่อมทำตนให้เดือดร้อน
• อภูตวาที นิรยํ อุเปติ
  คนพูดไม่จริง ย่อมเข้าถึงนรก
• สณฺหํ คิรํ อตฺถาวหํ ปมุญฺจ
  ควรเปล่งวาจาให้ไพเราะที่มีประโยชน์
• ตเมว วาจํ ภาเสยฺย ยายตฺตานํ น ตาปเย
  ควรกล่าวแต่วาจาที่ไม่ยังตนให้เดือดร้อน
• น หิ มุญฺเจยฺย ปาปิกํ
  ไม่ควรเปล่งวาจาชั่วเลย
• สํโวหาเรน โสเจยฺยํ กลฺยาณิง
  ควรเปล่งวาจางาม ให้เป็นที่พอใจฯ
• วาจํ มุญฺเจยฺย กลฺยาณิง
  ควรเปล่งวาจางาม
• โมกฺโข กลฺยาณิกา สาธุ
  เปล่งวาจางาม ยังประโยชน์ให้สำเร็จ
• มนุญฺญเมว ภาเสยฺย
  ควรกล่าวแต่วาจาที่น่าพอใจ
• นามนุญฺญํ กุทาจนํ
  ในกาลไหนๆ ไม่ควรกล่าววาจาไม่น่าพอใจ
• วาจํ ปมุญฺเจ กุสลํ นาติเวลํ
  ไม่ควรกล่าววาจาที่ดี ให้เกินกาล

 พุทธศาสนสุภาษิต : ความกตัญญูและพรหมวิหาร

• หิริโอตฺตปฺ ปิยญฺเญว โลกํ ปาเลติ สาธุกํ
  หิริและโอตตับปปะ ย่อมรักษาโลกไว้เป็นอันดี
• โลโกปตฺถมฺภิกา เมตฺตา
  เมตตาเป็นเครื่องค้ำจุนโลก
• อรติ โลกนาสิกา
  ความริษยาเป็นเหตุทำโลกให้ฉิบหาย
• มหาปุริสภาวสฺส ลกฺขณํ กรุณาสโห
  อัชฌาศัยที่ทนไม่ได้เพราะกรุณาเป็นลักษณะของความเป็นมหาบุรุษ
• นิมิตฺตํ สาธุรูปานํ กตญฺญูกตเวทิตา
  ความกตัญญูกตเวทีเป็นเครื่องหมายแห่งคนดี
• สพฺพญฺเจ ปฐวิง ทชฺชา เนว นํ อภิราธเย
  ถึงแม้ให้แผ่นดินทั้งหมดก็ยังคนอกตัญญูให้จงรักไม่ได้

 พุทธศาสนสุภาษิต : คนชั่วกับลาภสักการะ

• หนฺติ โภคา ทุมฺเมธํ
  โภคทรัพย์ย่อมฆ่าคนมีปัญญาทราม
• สกฺกาโร กาปุริสํ หนฺติ
  สักการะ ย่อมฆ่าคนชั่วเสีย

 พุทธศาสนสุภาษิต : การงาน

• อกิลาสุ วินฺเท หทยสฺส สนฺติง
  คนไม่เกียจคร้าน พึงได้รับความสงบใจ
• สุทสฺสํ วชฺชมญฺเญสํ อตฺตโน ปน ทุทฺทสํ
  ความผิดของผู้อื่นเห็นง่าย ฝ่ายของตนเห็นยาก
• อิติ วิสฺสฏฺฐกมฺมนฺเต อตฺถา อจฺเจนฺติ มาณเว
  ประโยชน์ย่อมล่วงเลยคนหนุ่มผู้ทอดทิ้งการงาน
• นกฺขตฺตํ ปฏิมาเนนฺตํ อตฺโถ พาลํ อุปจฺจคา
  ประโยชน์ย่อมล่วงเลยคนโง่ผู้มัวถือฤกษ์อยู่
•